برداشتهاي متفاوت ازموضوع انتظار فرج

برداشتهاي متفاوت ازموضوع انتظار فرج

رهبر فقيد انقلاب اسلامي در يکي از بيانات خود برداشتهاي متفاوتي را که از موضوع «انتظار فرج‏» شده است دسته‏بندي کرده و به شرح زير مورد نقد و بررسي قرار مي‏دهند:

1. اولين ديدگاه در باب موضوع «انتظار فرج»، که حضرت امام به طرح آن مي‏پردازند، ديدگاه کساني است که تکليف مردم در زمان غيبت را تنها دعا براي تعجيل فرج حضرت حجت (ع) مي‏دانند:

«بعضي‏ها انتظار فرج را به اين مي‏دانند که در مسجد، در حسينيه و در منزل بنشينند و دعا کنند و فرج امام زمان(ع) را از خدا بخواهند. اينها مردم صالحي هستند که يک همچو اعتقادي دارند.بلکه بعضي از آنها را که من سابقا مي‏شناختم بسيار مرد صالحي بود، يک اسبي هم خريده بود، يک شمشيري هم داشت و منتظر حضرت صاحب‏ (ع) بود. اينها به تکاليف شرعي خودشان هم عمل مي‏کردند و نهي از منکر هم مي‏کردند و امر به معروف هم مي‏کردند، لکن همين، ديگر غير از اين کاري ازشان نمي‏آمد و فکر اين مهم که يک کاري بکنند نبودند.» [1] .

2. ديدگاه دومي که حضرت امام بدان اشاره مي‏کنند بسيار شبيه به ديدگاه اول است‏با اين تفاوت که در ديدگاه دوم به طور کلي وظيفه‏اي که هر فرد مسلمان نسبت‏به جامعه خود دارد به فراموشي سپرده شده و حتي از امر به معروف و نهي از منکر هم غفلت‏شده است:

«يک دسته ديگري بودند که انتظار فرج را مي‏گفتند اينست که ما کار نداشته باشيم به اين که در جهان چه مي‏گذرد، بر ملتها چه مي‏گذرد، بر ملت ما چه مي‏گذرد، به اين چيزها ما کار نداشته باشيم، ما تکليفهاي خودمان را عمل مي‏کنيم، براي جلوگيري از اين امور هم خود حضرت بيايند ان شاءالله درست مي‏کنند. ديگر ما تکليفي نداريم، تکليف ما همين است که دعا کنيم ايشان بيايند و کاري به کار آنچه در دنيا مي‏گذرد يا در مملکت‏خودمان مي‏گذرد نداشته باشيم. اينها هم يک دسته‏اي، مردمي بودند که صالح بودند.» [2] .

امام راحل قدس‏سره در ادامه بياناتشان به نقد و بررسي دو ديدگاه يادشده پرداخته و مي‏فرمايند:

«ما اگر دستمان مي‏رسيد قدرت داشتيم بايد برويم تمام ظلمها و جورها را از عالم برداريم، تکليف شرعي ماست منتها ما نمي‏توانيم، اين که هست اين است که حضرت عالم را پر مي‏کند از عدالت، نه شما دست‏برداريد از اين تکليفتان، نه اين که شما ديگر تکليف نداريد.» [3] .

3. سومين برداشت از مفهوم انتظار فرج، که در بيانات حضرت امام بدان اشاره شده است، برداشت کساني است که به استناد رواياتي که در آنها آمده است‏حضرت قائم، ارواحناله الفداه، زماني ظهور مي‏کنند که دنيا پر از فساد و تباهي شده باشد، مي‏گويند ما نبايد در زمان غيبت‏با انحرافها و مفاسدي که در جامعه وجود دارد کاري داشته باشيم، بلکه بايد جامعه را به حال خود بگذاريم تا به خودي خود زمينه ظهور حضرت فراهم شود: «يک دسته‏اي مي‏گفتند که خوب! بايد عالم پر معصيت‏بشود تا حضرت بيايد. ما بايد نهي از منکر نکنيم، امر به معروف هم نکنيم تا مردم هر کاري مي‏خواهند بکنند، گناهها زياد بشود که فرج نزديک بشود.» [4] .

4. ديدگاه چهارم به شکلي افراطي‏تر همان برداشت گروه سوم را مطرح ساخته و قائل به اين است که ما نه تنها نبايد جلوي معاصي و گناهاني که در جامعه وجود دارد بگيريم بلکه بايد به آنها دامن هم بزنيم تا زمينه ظهور حضرت حجت (ع) هر چه بيشتر فراهم شود:

«يک دسته‏اي از اين بالاتر بودند مي‏گفتند بايد دامن زد به گناهها، دعوت کرد مردم را به گناه تا دنيا پر از جور و ظلم بشود و حضرت(ع) تشريف بياورند. اين هم يک دسته‏اي بودند که البته در بين اين دسته منحرفهايي هم بودند، اشخاص ساده‏لوح هم بودند، منحرفهايي هم بودند که براي مقاصدي به اين دامن مي‏زند.» [5] .

حضرت امام قدس‏سره دو ديدگاه اخير را بشدت مورد انتقاد قرار داده و در ادامه سخنانشان مي‏فرمايند:

«يعني خلاف ضرورت اسلام، خلاف قرآن نيست اين معنا که ما ديگر معصيت‏بکنيم تا حضرت صاحب بيايد! حضرت صاحب که تشريف مي‏آورند براي چه مي‏آيند؟ براي اين که گسترش بدهند عدالت را، براي اين که حکومت را تقويت کنند، براي اين که فساد را از بين ببرند. ما بر خلاف آيات شريفه قرآن دست از نهي از منکر برداريم، دست از امر به معروف برداريم و توسعه بدهيم گناهان را براي اين که حضرت بيايند. حضرت بيايند چه مي‏کنند؟ حضرت مي‏آيند مي‏خواهند همين کارها را بکنند. الان ديگر ما هيچ تکليفي نداريم؟ ديگر بشر تکليفي ندارد بلکه تکليفش اين است که دعوت کند مردم را به فساد! به حسب راي اين جمعيت که بعضي‏شان بازيگرند و بعضي‏شان نادان، اين است که ما بايد بنشينيم دعا کنيم به صدام، هر کسي نفرين به صدام کند خلاف امر کرده است، براي اين که حضرت دير مي‏آيند... ما بايد دعاگوي آمريکا باشيم و دعاگوي شوروي باشيم و دعاگوي اذنابشان از قبيل صدام باشيم و امثال اينها تا اين که اينها عالم را پر کنند از جور و ظلم و حضرت تشريف بياورند! بعد حضرت تشريف بياورند چه کنند؟ حضرت بيايند که ظلم و جور را بردارند، همان کاري که ما مي‏کنيم و ما دعا مي‏کنيم که ظلم و جور باشد، حضرت مي‏خواهند همين را برش دارند.» [6] .

5.آخرين ديدگاهي که حضرت امام قدس‏سره در بيانات خود بدان مي‏پردازند ديدگاه کساني است که هر اقدامي براي تشکيل حکومت در زمان غيبت را خلاف شرع دانسته و عقيده دارند که اين عمل با نصوص روايات مغاير است:

«يک دسته ديگري بودند که مي‏گفتند که هر حکومتي اگر در زمان غيبت محقق بشود، اين حکومت‏باطل است و بر خلاف اسلام است. آنها مغرور بودند، آنهايي که بازيگر نبودند مغرور بودند به بعضي رواياتي که وارد شده است‏بر اين امر که هر علمي بلند بشود قبل از ظهور حضرت، آن علم، علم باطل است، آنها خيال کرده بودند که نه، هر حکومتي باشد، در صورتي که آن روايات که هر کس علم بلند کند، علم مهدي به عنوان مهدويت‏بلند کند. حالا ما فرض مي‏کنيم که يک همچو رواياتي باشد، آيا معنايش اين است که ما تکليفمان ديگر ساقط است!؟» [7] .

ايشان در ادامه کلامشان نتايج چنين ديدگاهي را بررسي کرده و مي‏فرمايند:

«ايني که مي‏گويد حکومت لازم نيست معنايش اينست که هرج و مرج باشد. اگر يک سال حکومت در يک مملکتي نباشد، نظام در يک مملکتي نباشد، آن طور فساد پر مي‏کند مملکت را که آن طرفش پيدانيست. آني که مي‏گويد حکومت نباشد معنايش اين است که هرج و مرج بشود، همه هم را بکشند، همه به هم ظلم بکنند براي اين که حضرت بيايد، حضرت بيايد چه کند؟ براي اينکه رفع کند اين را. اين يک آدم اگر سفيه نباشد، اگر مغرض نباشد، اگر دست‏سياستي اين کار را نکرده باشد که بازي بدهد ماها را که ما کار به آنها نداشته باشيم، آنها بيايند هر کاري بخواهند انجام بدهند، اين بايد خيلي آدم نفهمي باشد.» [8] .

و در ادامه نيز اضافه مي‏کنند که:

«اينهايي که مي‏گويند که هر علمي بلند بشود... خيال کردند که هر حکومتي باشد اين برخلاف انتظار فرج است، اينها نمي‏فهمند چي دارند مي‏گويند. اينها تزريق کردند بهشان که اين حرفها را بزنند، نمي‏دانند دارند چي چي مي‏گويند، حکومت نبودن يعني اينکه همه مردم به جان هم بريزند، بکشند هم را، بزنند هم را، از بين ببرند، بر خلاف نص آيات الهي رفتار بکنند. ما اگر فرض مي‏کرديم دويست تا روايت هم در اين باب داشتند، همه را به ديوار مي‏زديم براي اينکه خلاف آيات قرآن است. اگر هر روايتي بيايد که نهي از منکر را بگويد نبايد کرد، اين را بايد به ديوار زد. اين گونه روايت قابل عمل نيست، و اين نفهم‏ها نمي‏دانند دارند چي مي‏گويند.» [9] .

حضرت امام قدس‏سره، در پايان بررسي ديدگاههاي يادشده، ديدگاه خود در باب مفهوم انتظار فرج را بصراحت مطرح کرده و مي‏فرمايند:

«البته اين پر کردن دنيا را از عدالت، اين را ما نمي‏توانيم بکنيم، اگر مي‏توانستيم مي‏کرديم اما چون نمي‏توانيم بکنيم ايشان بايد بيايند. الان عالم پر از ظلم است، شما يک نقطه هستيد در عالم، عالم پر از ظلم است، ما بتوانيم جلوي ظلم را بگيريم، تکليفمان است. ضرورت اسلام و قرآن تکليف ما کرده است که بايد برويم همه کار را بکنيم. اما نمي‏توانيم بکنيم، چون نمي‏توانيم بکنيم بايد او بيايد تا بکند، اما ما بايد فراهم کنيم کار را، فراهم کردن اسباب اينست که کار را نزديک بکنيم، کا را همچو بکنيم که مهيا بشود عالم براي آمدن حضرت(ع)» [10] .

فرمايش امام راحل يادآور اين حديث نبوي‏ (ص) است که:

«يخرج ناس من المشرق فيوطئون للمهدي يعني سلطانه‏» [11] .

مردمي از مشرق زمين به پا مي‏خيزند و زمينه را براي برپايي حکومت مهدي آماده مي‏سازند

آري انتظار در قاموس امام خميني قدس‏سره، مفهومي جز آمادگي فردي و اجتماعي براي برپايي دولت کريمه حضرت ولي عصر، ارواحنا له الفداء، ندارد و اين همان است که در فرهنگ شيعي بدان اشاره شده و در روايات معصومين(ع) از آن سخن به ميان آمده است.

اينجاست که هر پژوهشگر منصفي بر نقش عظيم حضرت امام در احياي انديشه انتظار اذعان نموده و اقرار خواهد کرد که هيچ حرکتي در طول قرون گذشته به اندازه حرکت رهايي بخش امام راحل در زمينه‏سازي ظهور حضرت حجت «تاثير نداشته است.

به اميد روزي که فجر انقلاب اسلامي به صبح روشن انقلاب جهاني حضرت مهدي(ع) متصل شود و چشمهاي ناقابل مابه جمال بي‏مثال آن پيک خجسته پي روشن گردد، ان شاءالله.

 [1] همان، ج 20، ص‏196.

[2] همان‏جا.

[3] همان، ص‏197.

[4] همان، ص‏196.

[5] همان، صص‏197-196.

[6] همان، ص‏197.

[7] همان‏جا.

[8] همان‏جا.

[9] همان، ص 198.

[10] همان جا.

[11] الصافي الگلپايگاني، لطف‏الله، منتخب الاثر في‏الامام الثاني عشر (ع) تهران، مرکز نشر الکتاب، ص 304.